مقدمه:
تاریخ نگاری محلی اصفهان به لحاظ موضوع، پیوستگی تاریخی و تاریخ نگاران محلی ویژگی هایی دارد که در مناطق دیگرکمتر مشاهده می شود. تاریخ نگاری محلی در اصفهان از قرن 4 هجری با حافظ ابونعیم و ذکر اخبار اصفهان شروع شده تا اواخر دورۀ قاجاریه و شکل گیری جریان جدید تاریخ نگاری محلی اصفهان ادامه داشته، هرچند د راین دوره طولانی به شکلی مداوم صورت نگرفته است. با این همه، از اواخر قاجاریه تا دورۀ معاصر شاخصه هایی دارد که جایگاه ویژه ای به محلی نگاران اصفهان در ایران می دهد.
در این مقاله، تاریخ نگاری محلی اصفهان را در دورۀ معاصر بین سالهای 1304 تا 1380 در قالب چهار دهه( از 1304 ش تا انتهای دهۀ 1340، دهۀ 1350، دهۀ 1360 و دهۀ 1370) بررسی می کنم و در کنار آن، به منظور روشن ساختن سلسلۀ نگارش تاریخ محلی مختصراً به اواخر دورۀ قاجار نیز می پردازم. انتخاب دوره های بررسی به تناسب میزان، مقالات، کتابهای منتشره و تأثیر جریانات تاریخی بوده است. برای تبیین بهتر، تاریخ نگاری محلی اصفهان را ذیل سه مؤلفۀ موضوع، آثار و مورخان محلی نگار بررسی کرده‌ام. انتخاب این سه مأله بر اساس تجربه ام در بررسی کتاب ها و مقالات تاریخ محلی در دورۀ معاصر بوده و امکان دارد سایر محققان مؤلفه های دیگری هم مطرح کنند. به منظور توضیح بیشتر مؤلفه های تعیین شده و سنجش تأثیرگذاری آنها، جداول آماری حاصل از بررسی مقالات و کتابهای تاریخ محلی اصفهان را نیز تهیه کرده ام. آنچه در آمارهای این پژوهش آمده است. در مواردی مانند تشخیص بومی یا غیر بومی نویسندگان، محلی بودن یا غیر محلی بودن آثار و حتی دسته بندی مضوعی ذیل مباحثی مانند کلیات، آثار و اماکن تاریخی، رجال محلی و موضوعات تاریخ محلی با احتمال خطا همراه است و ممکن است در فراهم آوردن آنها اشتباه اندکی صورت گرفته باشد که در ارزیابی نهایی تاریخ نکاری محلی اصفهان تأثیری ندارد. ارقام مذکور بر اساس بررسی پایگاه هایی کتابشناختی، مانند کتابخانۀ ملی، و کتابخانۀ مرکزی آستان قدس و همچنین بررسی محتوایی آثار و رجوع به کتابشناسی های تاریخ اصفهان فراهم آمده اند. با طرح مباحثی مانند عوامل مؤثر بر تاریخ نگاری محلی اصفهان در دورۀ معاصر و سنجش میزان اهمیت موضوعات آن سعی کرده ام با استفاده از روش آرشیوی و کتابخانه ای به تبیین بهتر موضوع بپردازم.
بررسی پژوهش های صورت گرفته در زمینۀ محلی نگاری اصفهان در دورۀ معاصر نشان می دهد که مقالات این حوزه بیشتر به معرفی رجال و منابع تاریخی اختصاص دارند که از آن جمله اند" سه پارۀ سپاهانی"، " قافلۀ مستدام عشق" و مأخذ شناسی مصلح الدین مهدوی" ارزش تحقیق حاضر آن است که تاکنون به روش کمی و کیفی به موضوع تاریخ نکاری محلی اصفهان پرداخته نشده و به جریان شناسی محلی نگاری در دورۀ معاصر کمتر توجه شده است. در ضمن، برای اولین بار به مبحث مقالات تاریخ محلی و شخصیت های محلی نگار اصفهان به صورتی ویژه پرداخته شده است.
فایل مقاله در پیوست ضمیمه شده است.